ویژگی‌ها [ویرایش]

برخی از مهمترین ویژگی‌های جنگنده‌های تحویل داده شده به ایران عبارت بودند از:^[3]

• رنگ‌آمیزی:تمامی تامکت‌های تحویلی ایران دارای پوشش سطحی ترکیب‌شده از سه رنگ بودند. رنگها توسط نیروی هوایی ایران و در قالب سفارش TO-1-1-4 به گرومن عرضه شد. رنگ کرم با کد FS20400، سبز تیره با کد FS34079 و قهوه‌ای با کد FS36622، رنگهای مورد نظر ایران بودند.

• موتور:مذاکره دولت ایران با شرکت پرت و ویتنی برای قراردادن موتور اف100 بر روی تامکت‌های سفارشی ایران به سرانجام نرسید و در نهایت موتور تی‌اف30 بر روی گربه‌های ایرانی نصب شد. شاید بتوان گفت بزرگترین نقیصه این تامکت‌ها همین موتور غیر قابل اطمینان باشد.

• مسلسل:بر روی هریک از تامکتها یک مسلسل ام61 والکان نصب شده است. این مسلسل در زیر و سمت چپ کاکبیت قرار دارد.

• استنسیل:تمام استنسیل‌های انجام‌شده برروی کاکبیت خلبان و سایر نقاط بدنه گربه‌های ایرانی به زبان انگلیسی انجام‌شده و از این جهت کاملاً مشابه مدلهای مورد استفاده در نمونه‌های ارتش آمریکاست.

• امکانات جانبی:تامکت‌های سفارشی ایران از امکانات جانبی بیشتری نسبت به مدلهای نیروی دریایی آمریکا برخوردارند. وجود ماسک اکسیژن، صندلی‌های راحتتر با قفل‌های مطمئنتر و سیستم هدفگیری دقیقتر بعضی از این تمایزها هستند.

تامکت‌ها در خدمت نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران [ویرایش]

در فوریه و مارس 1979 میلادی، یعنی بعد از رفتن محمدرضاشاه و وقوع انقلاب، بسیاری از تامکتها دچار نقص فنی شده بودند که مستشاران امریکایی در آخرین روزهای دولت شاهنشاهی بوجود آورده بودند. این مستشاران موفق شده بودند دستگاههای الکترونیکی و خودکار این هواپیماها را از آنها خارج سازند و نابود کنند.^[9]

در مارس 1979 آمریکا پیشنهادی مبنی بر بازگرداندن اف-14های در اختیار ایران به آمریکا ارائه داد. این درخواست شامل محموله?ی موشک‌های فونیکس نیز می‌شد. آمریکا این پیشنهاد را در جهت جلوگیری از در اختیار قرار گرفتن احتمالی کاتالوگ‌ها و در نتیجه تکنولوژی پیشرفته این جنگنده به دست کارشناسان نظامی اتحاد جماهیر شوروی انجام داد. در ابتدا مقامات دولت موقت انقلاب از جمله مهدی بازرگان با این درخواست موافقت کردند، ولی به دلیل حصول نشدن توافق نهایی بر سر مبلغ پرداختی از جانب دولت فدرال آمریکا، این بازپس?گیری انجام نشد.^[5]

در سپتامبر 1980 نیروی هوایی ایران فعالیت?های خود را دوباره از سر گرفت و نام خود را به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نهاجا IRIAF) تغییر داد. اکثریت خلبانان این نیرو کسانی بودند که پیش از انقلاب در آمریکا آموزش دیده بودند و سطح کیفی آن?ها در هنگام اخذ مدرک خوب آموزش دیده(به انگلیسی: Well-Trained) بوده‌است.

اولین درگیری ثبت شده تامکت در جنگ ایران و عراق مربوط به یک فروند جنگنده اف-14 با شماره سریال 3-6020 بود که در تاریخ 25 اردیبهشت 1360 (15 می‌1981) یک موشک فونیکس به سمت یک فروند میگ 25 نیروی هوایی عراق شلیک کرد. در این حادثه هواپیمای عراقی صدمه جدی ندید و توانست با سرعت 2800 کیلومتر بر ساعت از مهلکه بگریزد. در طول 6 ماه اول جنگ تامکت‌ها موفق شدند 50 فروند جنگنده عراقی (اکثرا جنگنده‌های میگ-21 و میگ-23 و تعداد کمتری هم سوخوهای 20 و 22 (مدل‌های صادراتی سوخو-17) را سرنگون کنند. تنها گزارشی در 6 ماهه اول جنگ از تلفات تامکت‌ها موجود است مربوط به آسیب یک تامکت در اثر نزدیکی زیاد به یک فروند میگ 21 در لحظه انفجار آن است.^[7] قدرت جنگی تامکت‌ها به حدی بود که به خلبانان عراقی دستور داده شده بود با هیچ تامکتی درگیر نشوند و با دیدن تامکت صحنه مخاصمه را ترک کنند و عقب‌نشینی کنند.^[1]

در طول جنگ ایران و عراق از اف-14 تام‌کت بیشتر برای اسکورت جنگنده‌های اف-4 فانتوم و پوشش هوایی آسمان ایران استفاده می‌شد. رادار بسیار قوی تامکت‌ها قادر به شناسایی جنگنده‌های عراقی از فواصل بسیار دور بوده و از این حیث شبیه یک آواکس کوچک عمل می‌کرده‌است.^[10]

یکی از برگهای برنده تامکت در میان تمام جنگنده‌های دهه 80 مجهز بودن این جنگنده به موشک?های فونیکس بوده‌است. استفاده از این موشک باعث می‌شد که تامکت برخی اوقات در نبردهای یک به سه در مقابل هواپیماهای عراق برنده پیکار شود.^[11]

بین سال?های 1982 تا 1986 از تامکت?های نیروی هوایی بیشتر برای حفاظت از مراکز سیاسی تهران یا حفاظت و گشت‌زنی در اطراف جزیره خارک مورد استفاده قرار می‌گرفت. پیروزی?های متعدد تامکت?های ایران در نبردهای هوایی با جنگنده‌های سوخو و میگ نیروی هوایی عراق موجب شد که عراق به دنبال جایگزینی برای این جنگنده‌ها افتد. در سال 1987 عراق اقدام به خرید تعدادی جنگنده داسو میراژ اف‌1 مجهز به موشک?های هوا به هوا سوپر 530 از فرانسه نمود. برای مقابله با تامکت‌های ایران، جنگنده‌های میراژ اف-1 عراقی با سرعت بالا و در ارتفاع پایین که خارج از دید رادار اف-14 است به پرواز در می‌آمدند. هواپیماهای میراژ پس از نزدیک شدن به تامکت، ناگهان ارتفاع خود را افزایش می‌دادند و با یک حمله برق‌آسا یک یا دو موشک هوا-به-هوا به تامکت‌های ایرانی شلیک می‌کردند. از تیر سال 1367 (ژوئیه 1988)، عراق به همین روش توانست چندین اف-14 ایرانی را هدف قرار دهد.^[10]

تهیه قطعات یدکی [ویرایش]

پس از فروپاشی نظام شاهنشاهی در ایران و تیره شدن روابط ایران و آمریکا و اعمال تحریم تسلیحاتی بر ایران، نیروی هوایی ایران برای سرویس این هواپیما دچار مشکلاتی بوده‌اند. ایران برای رفع این تحریم با کمک دلالان اسلحه اسرائیلی موفق شد حجم قابل توجهی از قطعات مورد نیاز خود را که تنها در اختیار ارتش آمریکا قرار داشت تهیه کند. بخشی از این قطعات در ماجرای ایران - کنترا به ایران ارسال شد.

در 22 ژانویه 1980 اسرائیل طی درخواستی از دولت رونالد ریگان درخواست کرد که اجازه فروش برخی قطعات نظامی به دلالان اسلحه اسرائیل داده شود. دولت وقت ایالات متحده مجوز فروش تعداد محدودی از قطعات جنگنده اف-4 را داد ولی اسرائیل علیرغم تعهداتش به مقدار بسیار بیشتری قطعات نظامی از جمله قطعات اف-14 را به ایران فروخت.^[12]

در ژانویه 2007 آمریکا اعلام کرد که تولید قطعات یدکی مصرفی این جنگنده را به دلیل آنکه ممکن است سر از ایران دربیاورند متوقف خواهد کرد.^[13]